ĐẠO MẪU

Là con trai thứ năm của vua cha Bát Hải Động Đình, giáng dưới thời Hùng Vương trong một gia đình ở phủ Ninh Giang (Hải Dương). Là một vị tướng tài ba kiêm lĩnh thuỷ bộ, trấn giữ miền duyên hải sông Tranh.

Quan Lớn Đệ Ngũ Tuần Tranh. Hay còn gọi là Ông Lớn Tuần Tranh. Ông là con trai thứ năm của Vua Cha Bát Hải Động Đình. Ông cũng giáng dưới thời Hùng Định Vương (Hùng Triều Thập Bát), trong một gia đình ở phủ Ninh Giang (nay là Hải Dương), ông cũng là vị tướng quân tài ba kiêm lĩnh thủy bộ, được giao quyền trấn giữ miền duyên hải sông Tranh. Ông đã lập được nhiều công lao to lớn nên được vua sắc phong tước công hầu. Tại quê nhà, ông có cảm tình với một người thiếu nữ xinh đẹp, người thiếu nữ ấy vốn là vợ lẽ của quan huyện ở đó, nhưng vốn không hạnh phúc với cảnh “chồng chung”, nàng cũng đáp lại tình cảm của ông mà không hề nói cho ông biết là nàng đã có chồng. Vậy nên Quan Lớn Tuần Tranh vẫn đinh ninh đó là một tình cảm đẹp, hẹn ngày đưa nàng về làm vợ. Đến khi viên quan huyện kia biết chuyện, vu oan cho ông đã quyến rũ vợ mình. Quan Tuần Tranh bỗng nhiên mắc hàm oan, bị đem đày lên chốn Kì Cùng, Lạng Sơn. Tại đây, ông đã lấy tấm lụa bạch tự sát mong rửa oan, chứng tỏ mình vô tội, ông hóa xuống dòng sông Kì Cùng. Về lại nơi quê nhà, ông hiện thành đôi bạch xà, thử lòng ông bà nông lão trong giấc mộng, sau đó được ông bà nông dân nuôi nấng như thể con mình. Nhưng khi quan phủ biết chuyện ông bà nông lão tậu gà để nuôi đôi bạch xà, liền bắt ông bà phải lên cửa công chịu tội và giết chết đôi rắn kia đi. Hai ông bà thương xót, xin thả rắn xuống dòng sông Tranh, lạ thay khi vừa thả đôi bạch xà xuống thì chỗ đó tạo thành dòng xoáy dữ dội. Đến thời Thục Phán An Dương Vương, vua tập hợp thuyền bè để chống giặc Triệu Đà ở ngay bến sông Tranh, nhưng tại chỗ dòng xoáy đó, thuyền bè không tài nào qua được mà lại có cơn giông tố nổi lên giữa dòng. Vua bèn mời các vị lão làng đến lập đàn cầu đảo thì lập tức sóng yên bể lặng, hơn nữa, quân sĩ ra trận cũng được thắng to. Ghi nhớ công đức, vua Thục giải oan cho ông và phong là Giảo Long Hầu. Sau này ông còn hiển thánh linh ứng, có phép nhà trời, cai quản âm binh, ra oai giúp dân sát quỷ trừ tà, dẹp hết những kẻ hại nước hại dân. Cũng có tích khác lưu truyền ở vùng Ninh Giang nói rằng, Quan Tuần là người công minh chính trực, không dung tha những kẻ gian tà, vậy nên khi ông được lệnh Vua Cha giáng trần làm Quan Lớn Tuần ở bến đò Tranh, những loài thuỷ quái mang oán thú với ông trước kia bèn nghĩ cách vu oan cho ông, chúng biến lên, mang hình dáng của ông để đi quyến rũ và bắt cóc một người cung phi của vua, ông mang nỗi oan đi đày ở Kì Cùng, tại đây, một lần nữa ông lại bị nghi oan đã đầu độc quân sĩ, để chứng minh sự trong sạch, ông lấy tấm lụa bạch để tự sát, nhưng nỗi oan làm trời đất rung chuyển, sợi lụa bạch biến kết thành đôi bạch xà, về đến đất Ninh Giang rồi hiển linh và được thờ phụng. Sau này ông được một viên quan ở Kì Cùng “chiêu tuyết” rồi được vua phong Thượng Đẳng Tối Linh Thần và truyền cho dân lập đền thờ.

Trong hàng Ngũ Vị Tôn Ông, cùng với Quan Lớn Đệ Tam, Quan Lớn Đệ Ngũ cũng là một vị quan lớn danh tiếng hết sức lẫy lừng, được nhân dân xa gần tôn kính phụng thờ. Tuy trong hàng Năm Tòa Ông Lớn, ông được thỉnh cuối cùng nhưng lại hay ngự về đồng nhất (bất cứ ai hầu Tứ Phủ, bất cứ dịp tiệc, đàn lễ nào đều phải thỉnh Quan Tuần Tranh về ngự). Khi ngự đồng ông mặc áo lam thêu rồng, hổ phù; làm lễ tấu hương, khai quang, chứng sớ tán đàn rồi múa thanh long đao. Khi có đại lễ khai đàn mở phủ, sau khi các quan lớn đã về khai giếng mở hồ xong xuôi, đến giá Quan Tuần Tranh về ngự, pháp sư sẽ vào tuyên trạng thông hành tiến mã, quan lớn nghe tuyên sớ xong sẽ tiến muối gạo, sau đó Quan Đệ Ngũ tay cầm thanh long đao, miệng hô vang các quan quân Thiên Phủ, Địa Phủ, Thoải Phủ, Nhạc Phủ, cơ đội sẵn sàng, cung nào sở ấy, nghe lệnh quan về tiến đàn Tứ Phủ (long chu, tượng mã…).

Quan Lớn Tuần Tranh cũng được thờ ở rất nhiều nơi nhưng phải kể đến hai nơi nổi tiếng bậc nhất: đầu tiên là Đền Ninh Giang hay Đền Quan Lớn Tuần Tranh lập bên bến sông (bến đò) Tranh (cũ) ở Phủ Ninh Giang, Tranh Xuyên, Đồng Tâm, Hải Dương (là nơi chính quán quê nhà của ông, nơi ông trấn giữ duyên hải sông Tranh, cũng là nơi ông hiển tích) và Đền Kì Cùng lập bên bến sông Kì Cùng, qua cầu Kì Lừa (là nơi ông bị lưu đày). Ngoài ra, ở ngay chính đất quê nhà của ông cũng có một ngôi miếu thiêng thờ Quan Đệ Ngũ lập ở ngay ngã ba sông Tranh (nơi đây nguyên xưa vốn là nơi đôi ông bạch xà hiển về).Ngày tiệc chính của quan là ngày 25/5 âm lịch (là ngày ông bị lưu đày và dặn dò nhân dân quê ông làm giỗ vào ngày này), ngoài ra vào ngày 14/2, các đền thờ ông cũng mở tiệc đón ngày đản sinh của quan.

Văn Chầu:

“Uy gia lẫm liệt tung hoành

Trừ tà sát quỷ nên danh tướng tài

[…] Ninh Giang chính quán quê nhà

Dấu thiêng ghi để ngã ba Kì Cùng”

Hay nói về nỗi oan của ông, văn hát sử oán rằng:

“Nào ngờ đâu đất trời thay đổi

Người anh hùng mang tội xiềng gông

Tháng năm đày chốn Kì Cùng

Oan vì tuyết nguyệt đổi lòng ái ân

Trước cung điện triều đình tra xét

Bắt long hầu truyền hết mọi nơi

Oan vì bướm lả ong lơi

Triết hoa đoạt vũ tội trời không dung

Lệnh viễn xứ sơn cùng thủy kiệt

Nỗi oan này có thấu cao minh

Áo bào đã nhuộm chàm xanh

Tấm thân bách chiến tử sinh lẽ thường”

Hoặc có cả những đoạn ca ngợi công lao, tài đức của ông:

“Loa đồng hỏi nước sông Tranh

Đao thiêng dẹp giặc, anh hùng là ai

Sông Tranh đáp tiếng trả lời

Anh hùng lừng lẫy là người Ninh Giang”

Còn khi quan ngự đồng, khai quang chứng sớ điệp, ra oai giúp dân trừ tà thì văn hát rằng:

“Ông về truyền phán các quan

Tả cơ hữu đội lưỡng ban đáo đàn

Quân thủy quân bộ đôi hàng

Chư binh vạn mã hằng hà kéo ra

Lệnh truyền thiên đội vạn cơ

Quan Tuần bây giờ trắc giáng anh linh

Trước là bảo hộ gia đình

Sau ra thu tróc tà tinh phen này

Ra oai trần thế biết tay

Ngự lên đồng tử cứu rày nhân gian

Cứu đâu thời đấy khỏi oan…”

Và còn những đoạn nói về tài phép của quan lớn, giúp dân hộ quốc:

“Sắc ban phong kiêm chi Tam Giới

Hay tróc tà sát quỷ trừ tinh

Quan Tuần vạn phép muôn linh

Quyền ông cai quản âm binh nhà trời

[…] Lúc bấy giờ ra uy hùng hổ

Nương uy trời cứu hộ sinh nhân

Đùng đùng nổi trận phong vân

Thượng đồng ban dấu giúp dân trừ tà”

LIÊN HOA DIỆU PHÁP SƯU TẦM