ĐẠO MẪU

Quan Lớn Đệ Ngũ là hoàng tử thứ năm con Vua Cha Bát Hải Động Đình (con của trời đất). Ngài có tài trừ tà sát quỷ, bảo hộ nhân gian. Vào thời Trần, Quan Lớn phụng mệnh giáng sinh tại Tranh Xuyên, Huyện Vĩnh Lại, Hồng Châu (Nay là Ninh Giang, Hải Dương). Ngài tuổi trẻ tài cao lập được nhiều chiến công hiển hách, được đức vua cho cai trấn xứ Hồng Châu quê nhà. Thủa bấy giờ có nhiều yêu dâm thủy quái làm trò đồi bại, giở thói tà dâm. Chúng nhớ mối thù sát tộc khi xưa mà trá dạng Quan Lớn cướp vợ của Trịnh thái thú để vu tội cho Ngài. Hàm oan khó giãi bày, Quan Lớn bị đày lên xứ Lạng Sơn chống giặc nơi biên cương để đoái công chuộc tội. Giặc Bắc phương dùng ma thuật bùa chúa khiến đất trời khắc nghiệt, gió tuyết bão bùng. Binh sĩ tự nhiên ốm hàng loạt, lòng quân hoảng loạn khôn cùng. Đúng lúc đó, lũ nịnh thần đem lời sàm tấu rằng Quan Lớn tư thông với giặc phản quốc cầu vinh. Đức Vua không xét rõ thẳng ngay, hạ lệnh ban cho ngài án tử hình. Nể tài đức của Ngài khi xưa mà Đức Vua cho ngài lựa chọn ba vật dụng để thi án: một là thanh long đao, hai là lọ thuốc độc, ba là dải lụa trắng. Thanh long đao dùng để dẹp giặc cứu nước, chém kẻ gian thần phản nghịch. Lọ thuốc độc thường chỉ dùng cho liễu yếu đào tơ. Dải lụa trắng tượng trưng cho lòng thanh bạch, trong sạch của đấng trung thần nên Ngài đã dùng dải lụa trắng để đoạn tuyệt nghiệp trần phàm. Bỗng đâu sấm chớp mưa giông, dải lụa bỗng biến thành đôi long xà thoắt lặn xuống đáy sông. Dòng sông từ đó có tên là sông Kỳ Cùng. Vào thời hậu Lê, có ông Tả đô đốc hán quận công Thân Công Tài lên Lạng sơn nhậm chức. Thấu rõ nỗi oan tình, Tả đô đốc đã dâng sớ minh oan cho Quan Lớn. Ngày nay, Ninh Giang và Kỳ Cùng đều lập đền thờ Quan Lớn Đệ Ngũ. Đặc biệt hội pháo Kỳ Lừa có tục rước kiệu Quan Lớn lên đền Tả Phủ tạ nghĩa với ông Thân Công Tài. Sự tích nêu ở đây được tổng hợp từ nhiều nguồn như: truyện long cung đối tụng (Nguyễn Dữ); sự tích ông dài, ông cụt, sự tích ghi tại bia đền Quan Tuần Ninh Giang, các sự tích lưu truyền dân gian…

ĐỆ NGŨ TÔN QUAN SỰ TÍCH VĂN

Bỉ cách:

Hồng dương rạng vẻ ánh trời Nam

Văn võ lược thao đức vẹn toàn

Đao thiêng ra sức yên bờ cõi

Tích sử lưu truyền phủ Ninh Giang

Oan tình sá kể cùng non nước

Chữ hiếu chữ trung rửa chữ oan

Kỳ Cùng dấu tích ghi thiên cổ

Hiển hách lưu truyền khắp Nam Bang

Miễu cách:

Phủ Hồng Châu - Ninh Giang hiển tích

Xứ Tranh Xuyên, Vĩnh Lại truyền ghi

Cửa đài lồng lộng uy nghi

Long chầu hổ phục kim quy phục hàng

Dẫn tích sử Tôn Quan Đệ Ngũ

Đức Long Hầu thái tử long cung

Uy danh bốn cõi lẫy lừng

Khu tà sát quỷ thần thông đại tài

Loài thủy quái thu giam hồn phách

Lũ sơn yêu trừ thích chằng tha

Uy phong hiển hách gần xa

Vào chầu thủy điện các tòa nội cung

Thụ sắc rồng giáng sinh trần giới

Phủ Hồng Châu, Vĩnh Lại Huyện danh

Thổng cách:

Thiên tư tướng mạo tinh anh

Tuổi thời niên thiếu ghi danh tướng tài

Quyết vì đời ra tay giúp sức

Chí anh hùng hun đúc bấy lâu

Chiến công lừng lẫy hàng đầu

Vua phong hiền tướng Hồng Châu cầm quyền

Ninh Giang phủ định yên xã tắc

Hộ muôn dân ra sức dựng xây

Quế lan oanh yến sum vầy

Dân khang vật thịnh tháng ngày bình an

Phú bình:

Có đâu ngờ dây oan buộc trói

Mắc nợ đời phải tội gió trăng

Cương thường ghi nhớ lòng hằng

Gương trong nào phải bị giăng bụi mờ

Chữ thiên cơ trời xanh đã tính

Đức hóa nhi đã định chữ oan

Yêu ma thủy quái tà gian

Thù xưa vay trả lại càng tác yêu

Mới đặt điều vu oan oán kết

Trá hiện Người làm chuyện bất lương

Trắng đen đảo lộn khôn lường

Ai hay đạo lý cương thường đảo điên

Sự oan khiên khó bày cho tỏ

Chữ hiếu trung thiên cổ sáng soi

Biết cùng ai tỏ khúc nôi

Tội danh cưỡng đoạt hại người nữ nhi

Phú nói:

Lệnh cửu trùng truyền đi kịp khắc

Đày biên cương trấn đất Lạng Sơn

Rằng cho đoái tội chuộc công

Nào đâu nên cảnh cùng thông ai tường

Giặc Bắc Phương bùa tà dụng chú

Khiến đất trời phong vũ đảo điên

Sương tàn gió độc triền miên

Lòng quân nao núng chỉ hiềm tấc gang

Lũ nịnh thần tham quan phản nghịch

Tấu lời xằng tà tích vu oan

Đức Vua chẳng tỏ ngay gian

Tư thông với giặc nỗi oan động trời

Dọc cách:

Vầng nhật luân sáng soi khúc trực

Ánh nguyệt minh rõ thực thẳng ngay

Thâm oan khó kể dãi bày

Sự tình nào thấu đất dày trời cao

Vòng sinh tử thời nao vương vấn

Bỗng nổi đâu gió giật mưa sa

Hiển linh đôi bóng long xà

Nghiệp trần đã đoạn thoắt đà về tiên

Kiều dương:

Kỳ Cùng Giang lập đền phụng sự

Đức tôn thần đệ ngũ Vương Quan

Kỳ Cùng vằng vặc trăng vàng

Anh hùng há chịu tiếng oan đời đời

Gương đức nghĩa sáng ngời rạng rỡ

Lớp bụi mờ sao khuất kim quang

Lê triều Tả phủ tôn quan

Uy danh đô đốc Lạng Giang cầm quyền

Thấy rõ sự trắng đen minh bạch

Tấu bệ rồng rửa sạch niềm oan

Tâu rằng Đệ Ngũ Tôn Quan

Lòng trung luôn giữ lấy làm trước tiên

Lạng Sơn xứ một niềm đồng nhất

Khắp chúng dân đồng thuận kính tâu

Oan khiên rửa sạch lầu lầu

Kỳ Cùng hiển hách Hồng Châu lẫy lừng

Dồn cách:

Đấng anh hùng phò nguy hộ quốc

Bảo an dân giúp nước nhiều phen

Danh thơm Nam Bắc lưu truyền

Sắc phong thượng đẳng lập đền khói nhang

Đất Ninh Giang tòa vàng phụng sự

Chốn Kỳ Cùng thiên cổ vị nhân

Chữ rằng Thánh giáng lưu ân

Tôn Quan lưu phúc thiên xuân thọ trường

SƯU TẦM