Trên con đường tu tập tâm linh, đặc biệt là trong pháp môn Mật tông, hành giả đôi khi gặp phải những trải nghiệm hay "nghiệm tướng" vô cùng đặc biệt, thường được ghi lại trong kinh điển.
Một trong những hiện tượng kỳ diệu và gây tò mò nhất chính là việc hành giả trì chú Chuẩn Đề, khi công phu đạt đến một mức độ nhất định, sẽ thấy mình trong chiêm bao nôn ra vật đen, và sau đó là vật trắng như sữa. Những hình ảnh này, nếu chỉ nhìn qua lăng kính thông thường, có thể bị xem là huyễn hoặc. Nhưng hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau giải mã bí mật này dưới ánh sáng của hai hệ thống triết học Phật giáo đỉnh cao là Duy Thức và Bát Nhã.
Trước hết, chúng ta cần xác lập một sự thật căn bản từ kinh văn gốc. Kinh Thất Câu Chi Phật Mẫu Tâm Đại Chuẩn Đề Đà La Ni đã ghi lại rất rõ ràng rằng khi hành giả trì đủ 10 vạn biến, sẽ "Tự thấy trong miệng nôn ra vật màu đen" , và khi công phu thâm sâu hơn, sẽ " mộng thấy nôn ra màu trắng như lạc, cơm…". Từ khóa quyết định ở đây là " Tự thấy". Kinh văn không hề nói rằng chư Phật hay Bồ Tát là người thực hiện hành động này, mà chính hành giả, người đang tu tập, là chủ thể của trải nghiệm.
Điều này khẳng định rằng pháp tu Mật tông là một quá trình thanh lọc và chuyển hóa nội tại, diễn ra từ chính bên trong tâm thức của người thực hành. Những hình ảnh này cũng không phải để hiểu theo nghĩa đen, mà là ngôn ngữ biểu tượng sâu sắc: "vật đen" là ẩn dụ cho nghiệp chướng, phiền não đã tích tụ từ vô lượng kiếp , trong khi "vật trắng" tượng trưng cho sự thanh tịnh, cho bản tâm trong sáng bắt đầu được hiển lộ.
Vậy, câu hỏi đặt ra là, cơ chế tâm lý-tâm linh nào đứng sau sự chuyển hóa kỳ diệu này? Để trả lời, chúng ta cần tìm đến tấm bản đồ của tâm thức do Duy Thức học vẽ ra. Với nguyên lý cốt lõi "Vạn pháp duy thức" (tất cả các pháp đều do tâm thức biểu hiện) , Duy Thức học cho rằng tâm thức của chúng ta có một tầng sâu nhất, gọi là A-lại-da thức, hay Tàng thức. Hãy hình dung A-lại-da thức như một "kho chứa" khổng lồ, lưu giữ tất cả "chủng tử" (hạt giống) của mọi nghiệp mà chúng ta đã gieo tạo.
Khi hành giả nhất tâm trì chú, họ đang gieo những "chủng tử vô lậu" – những hạt giống của sự thanh tịnh – vào chính kho A-lại-da của mình. Năng lượng mạnh mẽ của Đà-la-ni này sẽ khởi động một cuộc "đại phẫu" nội tâm: nó khuấy động, làm trồi lên và tống xuất những chủng tử ô nhiễm, bất thiện.
Giấc mơ thấy mình nôn ra vật đen chính là sự biểu hiện của quá trình này. Và rồi, khi các chủng tử xấu đã được thanh lọc, các chủng tử thiện lành vốn có sẽ được nuôi dưỡng và hiển lộ, được biểu trưng qua hình ảnh nôn ra vật trắng như sữa.
Duy Thức học đã cho chúng ta thấy "cơ chế hoạt động", nhưng để hiểu được tại sao cơ chế này lại có thể xảy ra, tại sao nghiệp chướng vốn sâu dày lại có thể được chuyển hóa, chúng ta phải cần đến ánh sáng của trí tuệ Bát Nhã. Trí tuệ Bát Nhã (Prajñāpāramitā) là trí tuệ thấy được bản chất thật sự của vạn pháp, và bản chất đó chính là Tánh Không (Śūnyatā). "Không" ở đây không có nghĩa là hư vô, mà có nghĩa là các pháp không có một thực thể độc lập, cố định, bất biến.
Chính vì nghiệp chướng (vật đen) có bản chất là "Không", không phải là một khối rắn chắc vĩnh cửu, nên nó mới có thể được làm cho tan rã bởi năng lực của pháp tu.
Tương tự, sự thanh tịnh (vật trắng) và ngay cả "cái Ta" đang tu tập cũng đều có bản chất là "Không". Toàn bộ quá trình này chỉ có thể xảy ra bởi vì tất cả các yếu tố trong đó đều có chung một bản chất: Tánh Không.
Như vậy, khi kết hợp cả hai lăng kính, chúng ta có một bức tranh toàn cảnh: Duy Thức chỉ ra tiến trình thanh lọc các hạt giống nghiệp trong tâm thức, còn Bát Nhã giải thích bản chất tại sao tiến trình đó lại khả thi.
Việc thấy được các nghiệm tướng này là một dấu hiệu vô cùng đáng mừng, là sự khích lệ lớn lao trên con đường tu tập. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất mà người xưa luôn nhắc nhở là thái độ "vô trụ" – không dính mắc vào chính những trải nghiệm này. Nếu ta coi việc "thấy Phật" hay "nôn ra vật trắng" là mục đích cuối cùng và từ đó sinh tâm kiêu mạn, thì ta lại tự tạo ra một chướng ngại mới.
Hãy xem chúng như những cột mốc cây số trên xa lộ giải thoát: ta vui mừng khi thấy chúng vì biết mình không lạc đường, nhưng ta không dừng lại để ôm lấy cột mốc, vì đích đến vẫn còn ở phía trước. Đó chính là sự thấu hiểu trọn vẹn, giúp chúng ta vững bước trên hành trình đi đến sự giải thoát tối hậu.
Minh Thiên Mật Liên Đăng. phone/zalo 0943666611